Tình trạng: Ngày cập nhật mới nhất bài viết này 30/01/2016.
Hàng tháng, tại Nhật, có đến gần cả trăm tập LN được xuất bản. Nếu bạn có tìm hiểu về LN hẳn cũng đã từng nghe qua các cái tên như Fujimi Shobo, Fujimi Fantasia Bunko, ASCII Media Works, Dengeki Bunko, Media Works Bunko, Media Factory, Shueisha, Dash X Bunko... Vậy liệu bạn có biết đâu trong số chúng là nhà xuất bản? Trong kỳ 2 này mình xin chia sẻ phần nào cho các bạn về các nhà xuất bản LN bên Nhật.
Và để bắt đầu mình sẽ đưa ra cậu trả lời cho câu hỏi trên: Không phải tất cả các tên trên đều là tên nhà xuất bản. Chúng thuộc hai nhóm khác biệt, cụ thể:
- Nhà xuất bản (nxb)=publisher: ASCII Media Works, Fujimi Shobo, Media Factory, Shueisha.
- Dấu=imprint: Fujimi Fantasia Bunko, Dengeki Bunko, Media Works Bunko, Dash X Bunko.
Nxb thì chắc khỏi phải bàn định nghĩa, vậy còn dấu là gì? Hiểu đơn giản thì dấu là định danh thương mại của nhà xuất bản khi tham gia vào thị trường phát hành. Tên mà bạn đọc thấy ở góc bìa không phải là tên của chính nxb đó mà là tên dấu của họ. Đúng hơn khi nói LN Nhật xuất bản dưới tên dấu xuất bản hơn là tên nhà xuất bản.
Sở dĩ có vụ này vì một nxb không chỉ hoạt động ở mảng LN mà còn thưởng ở cả mảng tiểu thuyết, manga, tạp chí. Họ dùng các dấu này để phân loại mảng, và cũng có khi để phân chia phân khúc trong cùng một mảng. Chính vì vậy, một nxb có thể sở hữu một hoặc (thường là) nhiều dấu, và ở ví dụ trên thì:
- Fujimi Fantasia Bunko là dấu thuộc về nxb Fujimi Shobo.
- Media Works Bunko và Dengeki Bunko là những dấu thuộc về nxb ASCII Media Works.
- Dash X Bunko là dấu thuộc về nxb Shueisha.
- Media Factory là một nxb.
Chi tiết hơn thì ASCII Media Works sở hữu dấu Dengeki Bunko và B-Prince Bunko ở mảng LN, Dengeki Comics và Sylph Comics ở mảng manga, Mahō no Island Bunko và Media Works Bunko ở mảng tiểu thuyết. Nếu Dengeki Bunko hướng tới đối tượng là độc giả nam nói chung thì B-Prince Bunko hướng tới đối tượng là những người thích thể loại Yaoi.
Và chính vì xuất bản với dấu thuộc mảng tiểu thuyết nên Biblia thường được tranh luận là nó liệu có phải LN hay là tiểu thuyết - vấn đề có nhắc tới tại bài viết này).
Qua ngâm cứu, dấu xuất bản LN đều cho thấy một số đặc trưng ổn định chung như: ngày xuất bản, lượng sách xuất ra mỗi tháng. Tiếp tục ví dụ các dấu xuất bản trên ta có:
Dấu: ダッシュエックス文庫/Dash X Bunko
Số đầu sách ra mỗi tháng: ~6
Ngày phát hành: ~25 hàng tháng
Tổng số đầu sách: ~100
Dấu: 電撃文庫/Dengeki Bunko
Số đầu sách ra mỗi tháng: ~12
Ngày phát hành: ~10 hàng tháng
Tổng số đầu sách: ~588
Dấu: 富士見ファンタジア文庫/Fujimi Fantasia Bunko
Số đầu sách ra mỗi tháng: ~10
Ngày phát hành: ~20 hàng tháng
Tổng số đầu sách: ~488
Nhìn qua tổng số đầu sách ta cũng mường tượng được thời gian tồn tại của một dấu xuất bản. Nhưng có một điều ấn giấu trong chính số liệu đó là số đầu sách "tịt". Nói đơn giản thì nhiều đầu sách nhưng không phải đầu sách nào cũng tốt để có thể kéo dài thành một serie tới chục tập. Đa số chúng đều chết yểu/mất dạng sau một vài tập và có khi bị tuyên tử hình ngay sau tập đầu tiên. Thật sự với con số lên tới hàng trăm đầu sách nhưng số đầu sách hiệu quả chỉ tầm một hai chục và số đầu sách có thể coi là chiến lược của dấu xuất bản chỉ đếm trên đầu ngòn tay + ngón chân :3 Thế mới thấy thị trường LN Nhật đua tranh khốc liệt tới mức độ nào.
Một cái nữa, nếu các bạn để ý, các dấu đều thường có phần tên là "bunko" sau chúng. Dịch sang tiếng việt thì bunko=文庫=thư viện. Chắc ý là thư viện hay tuyển tập những thứ cùng một "giống" lol Đương nhiên vẫn có số ít tên dấu khác như Kodansha BOX của nxb Kodansha với tác phẩm nổi tiếng Monogatari Series là một ví dụ ngoại lệ cho "cái để ý trên".
Trên chỉ là một phần nhỏ các cái tên trong thị trường xuất bản Nhật vì còn rất nhiều nxb khác và ngay một nxb (như với ví dụ kể trên) cũng có nhiều dấu ở nhiều mảng khác nhau. List các nxb để tham khảo các bạn có thể tìm thấy ở đây. Và khi click vào từng cái tên thì bạn có thể tìm thấy những tên dấu của họ ở đó. Trang web lndb.info này, dù gần đây đã không còn cập nhật đầy đủ, vẫn là nơi để tìm kiếm thông tin xuất bản một cách tổng hợp nhất các LN mà mình rất hay dùng.
Mở rộng, nếu tìm hiểu sâu hơn thì bạn sẽ biết, trong ví dụ kể trên, ASCII Media Works, Fujimi Shobo và Media Factory có quan hệ "họ hàng" với nhau vì cùng thuộc tập đoàn Kadokawa, còn Shueisha thuộc về nhóm công ty Hitotsubashi. Ban đầu tính cho thêm phần này vào nhưng vì có liên quan tới cấu trúc công ty và phải mở rộng ví dụ hơn đâm ra phức tạp quá => mình bỏ luôn. Phần này để bạn nào quan tâm tự mày mò.
Tiếp sau kỳ này sẽ là một bài viết về phát hành LN tại Việt Nam. Còn tại sao là "phát hành" chứ không phải "xuất bản" thì các bạn đón đọc nha!!!
Light Novel và những vấn đề liên quan:
Kỳ 1: Light Novel là gì?
Kỳ 2: Xuất bản LN tại Nhật.
Kỳ 3: Phát hành LN tại Việt.